YMM. İmdat Şimşek
Kayseri Sanayiciler Derneği Dergisi Yıl:4 Sayı:18
01 Nisan 2003
1- GİRİŞ
Kurumlar Vergisi, 5422 sayılı kurumlar vergisi Kanunu’nun 1.maddesinde yer alan sermaye şirketleri, kooperatifler, dernek, sendika, cemaat ve vakıflara ait iktisadi işletmeler, iş ortakları ile dar mükellef kurumların, aynı kanunun 13’üncü maddesinde yer alan esaslara göre belirlenen safi kazancı üzerinden hesaplanır.
Kurumlar vergisi mükelleflerinin GVK’n un 2.maddesinde sayılan gelir unsurlarından elde ettikleri bütün kazançlar “Kurum Kazancını” oluşturur. Kurumların tarafından elde edilen safi karın tamamı “Kurum Kazancı” olarak adlandırılır. Tam ve dar mükellefiyete tabi kurumların bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazançları hesap döneminin kapadığı ayda izleyen dördüncü ay içinde bağlı olduğu vergi dairesine kurum vergi beyannamesi ile bildirmeleri gerekir. Beyanname üzerinden tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi Nisan-Temmuz- Ekim aylarında olmak üzere 3 eşit taksitte ödenir.
Kurum kazancı, gelir vergisi kanunu (G.V.K)’nun 40 ve 41 ile kurumlar vergisi kanunu ( K.V.K)’nun 14 ve 15’inci maddeleri göz önünde bulundurarak belirlenmektedir. K.V.K’ nun 25’inci maddesi uyarınca, kurumlar vergisi oranı %30 olarak belirlenmiştir. Kurumlar, kurumlar vergisinden istisna kazançları üzerinden G.V.K’ nun 94/6-b maddesi hükmü uyarınca gelir vergisi stopajı hesaplayacaktır. Hesaplanan stopaj (yapılan tevkifat), kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayı izleyen ayın 20’sine kadar ayrı bir muhtasar beyanname ile beyan edilir.
G.V.K’nun 119’uncu maddesine göre istisna kazanç dağıtılması durumunda, gelir vergisi tevkifatının biri beyanname verme süresince, diğerleri kurumlar vergisinin ikinci ve üçüncü taksitlerinin ödeme süreleri içinde olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir. Ancak, istisna kazancı olmayan ve kazancını işletmede bırakılan (kar dağıtmayan) kurumlar için vergi yüklü kurumlar vergisi ve fon payından oluşacaktır. Bu makalede bir örnek üzerinde, kar dağıtımına bağlı gelir vergisi stopajı ve muhasebe kayıtlarının düzenlenmesi ele alınacaktır.
2- KAR DAĞITIMINA İLİŞKİN ÖRNEK
-(XYZ) A.Ş. halka açık olmayıp sermaye piyasası kanunu (SPK)’na tabi değildir. Ödenmiş sermayesi 4 trilyon TL’dir. Şirketin sermayesi 100.000-TL nominal değerde 40.000.000- adet hisseden oluşmaktadır.
-Şirketin cari döneme kadar ayırmış olduğu birinci tertip yedek akçe tutarı 340 milyar TL’dir.
-Kurumun 2002 yılında 400 milyar TL yatırım indirimi bulunmaktadır.
-Şirketin dönem karı 2 trilyon TL’dir.
-Faaliyet giderlerinin 80 milyar TL’si kanunen kabul edilmeyen giderdir.
-(XYZ) AŞ’nin diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlarının bazı kalemleri aşağıdaki gibidir.
Kıdem tazminat karşılığı 180 Milyar TL
Alınan vadeli çekler reeskontu 20 Milyar TL
-(XYZ) AŞ’i 2002 yılında 440 milyar TL geçici vergi ödenmiştir.
-2003 yılının Mart ayında yapılan Genel Kurul toplantısında ana sözleşme hükümlerine uygun olarak aşağıdaki şekilde kar dağıtım kararı alınmıştır.
a) Türk Ticaret Kanunu (TTK)’na gör zorunlu kanuni yedek akçe ayrılacaktır.
b) Şirket ortaklarına ödenmiş sermaye üzerinden %5 birinci temettü dağıtılacaktır.
c) Kalan karların % 40’ı ortaklara ikici temettü, %10’u Yönetim kuruluna temettü olarak verilecektir.
d) Geriye kalan karların olağanüstü yedek akçe olarak şirketin bünyesinde bırakılmasına karar verilmiştir.
e) Kar dağıtımının Nisan 2003’de gerçekleşmesi öngörülmüştür.
3- ÇÖZÜM
Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin hesaplanması;
a- Kurumlar Vergisi Hesaplanması
(.000-TL)
|
Dönem Ticari Kari
|
|
2.000.000.000.-
|
|
Ticari Kara İlaveler
|
|
280.000.000.-
|
|
- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler
- Kıdem Tazminatı Karşılığı
- Vadeli Çekler Reeskontu
|
80.000.000.-
180.000.000.-
20.000.000.-
|
|
|
TOPLAM
|
|
2.280.000.000.-
|
|
Yatırım İndirimi (-)
|
|
400.000.000.-
|
|
Kurumlar Vergisi Matrahı
|
|
1.880.000.000.-
|
|
Kurumlar Vergisi (%30)
|
|
564.000.000.-
|
|
Kurumlar Vergisi Fon Payı (%10)
|
|
56.000.000.-
|
b- Gelir Vergisi Stopajı Hesaplanması
Kurumun, kurumlar vergisi matrahından indirdiği yatırım indirimi, (G.V.K’nun 94/6-b-ii) maddesi uyarınca %18 stopaja tabi bulunmaktadır.
(.000-TL)
|
G.V. Stopajı (400.000.000*%18)
|
72.000.000.-
|
|
Fon Payı (72.000.000*%10)
|
7.000.000.-
|
c- Kurumun Vergi ve Diğer Yasal Yükümlükler Toplamı
(.000-TL)
|
Kurumlar Vergisi
|
564.000.000.-
|
|
Kurumlar Vergisi Fon Payı
|
56.400.000.-
|
|
G.V. Stopajı
|
72.000.000.-
|
|
G.V. Stopajı Fon Payı
|
7.200.000.-
|
|
TOPLAM
|
699.600.000.-
|
Dağıtımı yapabilecek kar tutarı (2.000.000.000.000.- 699.600.000.000) = 1.300.400.000.000.TL’dir.
d- Yedek Akçe ve Temettü Hesaplamaları
|
1.Tertip Kanuni Yedek Akçe
|
Her yıl safi karın %5’i ödenmiş sermayenin %20’sini buluncaya kadar 1.tertip yedek akçe olarak ayrılacaktır. (TTK, madde 466/1) (safi kar olarak vergi öncesi kar alınmıştır.)
1.Tertip Yedek Akçe Tavanı = (4 Trilyon *%20) = 800 Milyar TL
1.Tertip Yedek Akçe Tutarı = (2 Trilyon *%5) = 100 Milyar TL
Kurumun 1.tertip yedek akçesi’nin toplam 340 milyar TL olduğu için 100 milyar TL’nin tamamı yedek akçe olarak ayrılabilir.
Ortak ödenmiş sermaye üzerinden %5’i kadar 1.temettü verilir. (TTK, md. 455,456 ve 466/3) (4 trilyon * %5) = 200 milyar TL olacaktır.
1.Tertip yedek akçe 100 milyar TL, birinci temettüde 200 milyar TL olduğundan kalan kar tutarı (1.300.400.000.000. – 300.000.000.000.) = 1.000.400.000.000 TL olmaktadır.
Bu tutarın %40’ı ortaklara ikinci temettü olarak ödenecektir. ( 1.000.400.000.000. *%40) = 400.160.000.000.TL ikinci temettü tutarı olmaktadır.
Dağıtılabilir karın, birinci tertip yedek akçe ve birinci temettü den sonra kalan tutarın %10’u olan (1.000.400.000.000.*%10) = 100.040.000.000.TL yönetim kuruluna ödenecek temettü tutarı olacaktır.
TTK’ nun 466.maddesinin ikinci fıkrasının 3 numaralı bendi uyarınca, ortaklara %5 oranında 1.temettü ayrıldıktan sonra kalan karın pay sahipleri ile kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış ise, dağıtılması kararlaştırılan kısmın onda biri oranında (%10) II. tertip yedek akçe ayrılması gereklidir.
Buna göre dağıtılacak kardan TTK’ na göre dağıtılacak 1.temettü’ün çıkarılması sonucu II. tertip yedek akçenin matrahını verilecektir. Yukarıdaki hesaplamalara göre, ikinci tertip yedek akçe dışındaki tutarları aşağıdaki gibi olacaktır.
(.000-TL)
|
Kar Dağıtımı
|
Dağıtılacak Kar Payı
|
2.Tertip Yedek Akçe
|
Kar Payı Tutarı
|
|
Ortaklara 1.Temettü
|
200.000.000.-
|
|
200.000.000.-
|
|
Ortaklara 2.Temettü
|
400.160.000.-
|
40.016.000.-
|
360.144.000.-
|
|
Yönetim Kur. Temettü
|
100.040.000.-
|
10.004.000.-
|
90.036.000.-
|
|
TOPLAM
|
700.200.000.-
|
50.020.000.-
|
650.180.000.-
|
Genel kurul tarafından alınan karar göre dağıtılabilir karın geriye kalan bölümü şirket bünyesinde olağanüstü yedek akçe olarak bırakılacaktır. Olağanüstü yedek akçe tutarı aşağıdaki gibidir.
(.000-TL)
|
Dönem Ticari Karı (a)
|
2.000.000.000.-
|
|
Vergi ve Yasal Yükümlükler (-)
|
699.600.000.-
|
|
1.Tertip Yedek Akçe (-)
|
100.000.000.-
|
|
2.Tertip Yedek Akçe (-)
|
50.020.000.-
|
|
Ortaklara 1.Temettü (-)
|
200.000.000.-
|
|
Ortaklara 2.Temettü (-)
|
360.144.000.-
|
|
Yönetim Kurulu Temettü (-)
|
90.036.000.-
|
|
TOPLAM (b)
|
1.499.800.000.-
|
|
Olağanüstü Yedek Akçe (a-b)
|
500.200.000.-
|
e- Kar Dağıtımına Bağlı Stopajın Hesaplanması
Kurumun dağıtacağı kar payı tutarı 650.180.000.000.TL. GVK’ nun 94/6-b-i maddesi uyarınca söz konusu kar payı %15 + Fon payı oranında gelir vergisi stopajına tabi bulunmaktadır. Ancak, kurumun yatırım indirimi de mevcuttur. Yatırım indirimi G.V.K’ nun 94/6-b-ii maddesi uyarınca dağıtılsın dağıtılmasın stopajı tabi bulunmaktadır.
67 seri nolu K.V.K’ nu genel tebliğ’ ne göre dağıtılmasına karar verilen yıl kazancının; istisnaya tabi tutulmuş kurum kazancının yanı sıra istisnaya tabi olmayan kurun kazancını da içermesi durumunda, dağıtılan kazancın; öncelikle istisnaya tabi dağıtılabilir kazançtan, b7u kazancın dağıtımının tamamlanmasından sonra istisna edilmemiş kazançtan gerçekleştirildiği kabul edilecektir. Bu durumda dağıtılan kazancın 400 milyar TL’lik kısmının yatırım indiriminden kaynaklandığı kabul edilecek, geriye kalan tutar stopajı tabi olacaktır.
Kurumun dağıtılacağı toplam kar payı 650.180.000.000.TL’dir. Bu tutarın 400.000.000.000.-TL’ sinin yatırım indiriminden karşılandığı kabul edilecek, geriye kalan;
(650.180.000.000.- 400.000.000.000.) = 250.180.000.000.TL dağıtımın aşamasından gelir vergisi stopajına tabi olacaktır.
(.000-TL)
|
Gelir Vergisi Stopajı (250.180.000.* %15)
|
37.527.000.
|
|
Fon Payı (37.527.000.*%10)
|
3.752.700.
|
|
TOPLAM
|
41.279.700.
|
Bu durumda gelir vergisi stopajı sonunda net ödenecek temettü tutarı;
(650.180.000.000. – 41.279.700.000.) = 608.900.300.000. TL’ dır.
IV- MUHASEBE KAYITLARI
Yukarıdaki örneğe ilişkin yevmiye kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.
____________________________ 31.12.2002 ____________________________
691- DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK KARŞILIĞI (-) 699.600.000.000.
370- DÖNEM KARI VERGİ VE
DİĞER YASAL YÜK. KARŞILIĞI 699.600.000.000.
Dönem karı üzerinden hesaplanan vergi ve fon karşılık kaydı.
____________________________ 31.12.2002 ____________________________
371- DÖNEM KARININ PEŞİN 440.000.000.000.
ÖDENEN VERGİ VE DİĞER
YÜKÜMLÜKLERİ (-)
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR 440.000.000.000.
Geçici verginin mahsubu
____________________________ 31.12.2002 ____________________________
690 DÖNEM KARI 2.000.000.000.000.
VEYA ZARARI
691 DÖNEM KARI VERGİ VE 699.600.000.000.
DİĞER YASAL YÜK. KARŞILIĞI(-)
692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 1.300.400.000.000
Net karın tespiti
____________________________ 31.12.2002 ____________________________
692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 1.300.400.000.000.
590 DÖNEM NET KARI 1.300.400.000.000.
Net karın virmanı
____________________________ 30.04.2003 ____________________________
370 DÖNEM KARI VERGİ VE 699.600.000.000.
DİĞER YASAL YÜK. KARŞILIĞI
371 DÖNEM KARININ PEŞİN 440.000.000.000.
ÖDENEN VERGİ VE DİĞER
YÜKÜMLÜKLERİ (-)
360 ÖDENECEK VERGİ ve FONLAR 259.600.000.000
Geçici vergi mahsubu ve ödenecek vergi ve fon kaybı
____________________________ 30.04.2003 ____________________________
590 DÖNEM NET KARI 1.300.400.000.000.
331 ORTAKLARA BORÇLAR 524.577.410.000.
I.Temettü: 187.302.365.000….. 200.000.000.000
II. Temettü: 377.275.045.000 …. 360.144.000.000
540 YASAL YEDEKLER 150.000.000.000.
I.Tertip Yedek Akçe: 100.000.000.000
II. Tertip Yedek Akçe: 50.020.000.000
336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 84.322.890.000.
Yönetim Kurulu Kar Payı – 90.036.000.000
542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER 500.200.000.000.
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 41.279.700.000.
G.V. Stopajı : 37.527.000.000-
G.V. Stopaj Fon Payı : 3.752.700.000
2002 yılı karının dağıtımı
-----------------------------------------------------------./.-------------------------------------------------------------
Dağıtılan karın sadece 250.180.000.000.TL’si stopaj’a tabi olacağı için, dağıtıma bağlı olarak hesaplanan gelir vergisi stopajı ve fon payı ortakların ve yönetim kurulu üyelerinin aldıkları kar paylarının, dağıtılan toplam kar içindeki orana göre paylaşılmıştır. 26.04.2003
- Stopaj Tabi Tutar 250.180.000.000
Yönetim kurulu 90.036.000.000 % 13,84 5.713.110.000
ORTAKLAR
I.Temettü 200.000.000.000 %30.76 12.697.635.000
II. Temettü 360.144.000.000 %55.76 22.868.955.000
- Dağıtılmamış Tutar 650.180.000.000 %100 41.279.700.000
